Sao lưu Database MySQL trên Linux: Hướng dẫn toàn diện

Giới Thiệu

Trong thế giới công nghệ thông tin ngày nay, dữ liệu là tài sản vô giá của mọi tổ chức và cá nhân. Việc mất mát dữ liệu do sự cố phần cứng, lỗi phần mềm, tấn công mạng hay thậm chí là lỗi con người có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Do đó, việc sao lưu (backup) cơ sở dữ liệu thường xuyên là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của quản trị viên hệ thống.

Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách sao lưu database MySQL/MariaDB trên hệ thống Linux bằng công cụ mysqldump mạnh mẽ và linh hoạt. Chúng ta sẽ tìm hiểu cách sao lưu một database cụ thể, tất cả các database, nén file sao lưu để tiết kiệm không gian, và quan trọng nhất là tự động hóa quy trình này bằng cronjob.

📋 Thời gian: ~15-20 phút | Độ khó: Cơ bản

Yêu Cầu

Để thực hiện theo hướng dẫn này, bạn cần có:

Một máy chủ Linux đang chạy (ví dụ: Ubuntu, CentOS, Debian).
Một phiên bản MySQL hoặc MariaDB server đang hoạt động trên máy chủ đó.
Quyền truy cập SSH vào máy chủ Linux.
Quyền người dùng MySQL có đủ quyền để đọc tất cả các database mà bạn muốn sao lưu. Thông thường, người dùng root của MySQL hoặc một người dùng có quyền SELECT, LOCK TABLES và EVENT (nếu có trigger/event) là đủ.
Kiến thức cơ bản về dòng lệnh Linux.
Đủ không gian đĩa trống để lưu trữ các bản sao lưu.

Các Bước Thực Hiện

Bước 1: Sao lưu một Database cụ thể bằng mysqldump

mysqldump là một tiện ích dòng lệnh được sử dụng để xuất dữ liệu từ database MySQL/MariaDB thành các câu lệnh SQL hoặc file văn bản.

Để sao lưu một database cụ thể, bạn sử dụng lệnh sau:

# Thay thế [user] bằng tên người dùng MySQL của bạn
# Thay thế [database_name] bằng tên database bạn muốn sao lưu
# Thay thế /path/to/backup/directory/backup.sql bằng đường dẫn và tên file mong muốn

mysqldump -u [user] -p [database_name] > /path/to/backup/directory/backup.sql

Khi bạn chạy lệnh này, hệ thống sẽ yêu cầu bạn nhập mật khẩu của người dùng MySQL.

💡 Mẹo bảo mật: Tránh nhập mật khẩu trực tiếp vào dòng lệnh (ví dụ: -p[password]) vì nó có thể hiển thị trong lịch sử lệnh. Luôn để -p riêng để được nhắc nhập mật khẩu.

Ví dụ: Sao lưu database my_website_db với người dùng backup_user vào thư mục /var/backups/mysql/:

mkdir -p /var/backups/mysql # Tạo thư mục nếu chưa tồn tại
mysqldump -u backup_user -p my_website_db > /var/backups/mysql/my_website_db_backup_$(date +%Y%m%d_%H%M%S).sql

Sau khi nhập mật khẩu, file my_website_db_backup_YYYYMMDD_HHMMSS.sql sẽ được tạo.

Bước 2: Sao lưu tất cả các Database

Nếu bạn muốn sao lưu tất cả các database trên máy chủ MySQL của mình (ngoại trừ các database hệ thống như information_schema, performance_schema), bạn có thể sử dụng tùy chọn --all-databases.

# Thay thế [user] bằng tên người dùng MySQL của bạn
mysqldump -u [user] -p --all-databases > /path/to/backup/directory/all_databases_backup.sql

Ví dụ:

mysqldump -u backup_user -p --all-databases > /var/backups/mysql/all_databases_backup_$(date +%Y%m%d_%H%M%S).sql

Bước 3: Nén File Sao lưu để tiết kiệm không gian

Các file sao lưu SQL có thể trở nên rất lớn, đặc biệt với các database chứa nhiều dữ liệu. Để tiết kiệm không gian đĩa, bạn nên nén chúng bằng gzip.

# Sao lưu một database và nén ngay lập tức
mysqldump -u [user] -p [database_name] | gzip > /path/to/backup/directory/backup.sql.gz

# Sao lưu tất cả các database và nén ngay lập tức
mysqldump -u [user] -p --all-databases | gzip > /path/to/backup/directory/all_databases_backup.sql.gz

Ví dụ:

mysqldump -u backup_user -p my_website_db | gzip > /var/backups/mysql/my_website_db_backup_$(date +%Y%m%d_%H%M%S).sql.gz

Bước 4: Tự động hóa quy trình sao lưu với Cron

Việc sao lưu thủ công rất dễ bị quên hoặc bỏ sót. Cách tốt nhất là tự động hóa nó bằng cronjob.

4.1. Tạo một Script Sao lưu

Đầu tiên, chúng ta sẽ tạo một script shell để thực hiện công việc sao lưu. Điều này giúp dễ dàng quản lý và lập lịch.

# Tạo thư mục cho script nếu chưa có
mkdir -p /opt/scripts

# Tạo và mở file script bằng nano
nano /opt/scripts/mysql_backup.sh

Dán nội dung sau vào file mysql_backup.sh:

#!/bin/bash

# --- Cấu hình ---
DB_USER="backup_user"
DB_PASS="your_secure_password" # ⚠️ Thay thế bằng mật khẩu thực tế của bạn
BACKUP_DIR="/var/backups/mysql"
DATE=$(date +%Y%m%d_%H%M%S)
LOG_FILE="/var/log/mysql_backup.log"
RETENTION_DAYS=7 # Giữ lại các bản sao lưu trong 7 ngày

# --- Tạo thư mục sao lưu nếu chưa tồn tại ---
mkdir -p $BACKUP_DIR

# --- Ghi log bắt đầu sao lưu ---
echo "--- Bắt đầu sao lưu MySQL vào $DATE ---" >> $LOG_FILE

# --- Thực hiện sao lưu tất cả các database và nén ---
# Sử dụng --single-transaction cho InnoDB để đảm bảo tính nhất quán
# Sử dụng --quick để tránh tải toàn bộ bảng vào RAM khi sao lưu bảng lớn
mysqldump -u "$DB_USER" -p"$DB_PASS" --all-databases \
          --single-transaction --quick \
          | gzip > "$BACKUP_DIR/all_databases_backup_$DATE.sql.gz" 2>> $LOG_FILE

# --- Kiểm tra trạng thái sao lưu ---
if [ $? -eq 0 ]; then
    echo "✅ Sao lưu thành công: $BACKUP_DIR/all_databases_backup_$DATE.sql.gz" >> $LOG_FILE
else
    echo "⚠️ Lỗi khi sao lưu MySQL!" >> $LOG_FILE
fi

# --- Xóa các bản sao lưu cũ hơn RETENTION_DAYS ---
find "$BACKUP_DIR" -type f -name "*.sql.gz" -mtime +$RETENTION_DAYS -delete
echo "Đã xóa các bản sao lưu cũ hơn $RETENTION_DAYS ngày." >> $LOG_FILE

# --- Ghi log kết thúc sao lưu ---
echo "--- Kết thúc sao lưu MySQL ---" >> $LOG_FILE
echo " >> $LOG_FILE # Thêm dòng trống cho dễ đọc

⚠️ Rất quan trọng: Thay thế your_secure_password bằng mật khẩu thực tế của người dùng backup_user của bạn. Đảm bảo người dùng này có quyền cần thiết.

Lưu file và thoát (Ctrl+X, Y, Enter).

4.2. Cấp quyền thực thi cho Script

chmod +x /opt/scripts/mysql_backup.sh

4.3. Lập lịch bằng Cron

Bây giờ, chúng ta sẽ thêm script này vào crontab để nó chạy tự động theo lịch.

crontab -e

Nếu đây là lần đầu bạn sử dụng crontab -e, bạn có thể được yêu cầu chọn trình soạn thảo. Chọn nano cho dễ sử dụng.

Thêm dòng sau vào cuối file crontab:

0 2 * * * /opt/scripts/mysql_backup.sh > /dev/null 2>&1

Dòng này có nghĩa là script /opt/scripts/mysql_backup.sh sẽ chạy vào lúc 2 giờ sáng (0 phút, 2 giờ) mỗi ngày.

0 2 * * *: Phút (0-59) Giờ (0-23) Ngày trong tháng (1-31) Tháng (1-12) Ngày trong tuần (0-7, 0 hoặc 7 là Chủ Nhật).
> /dev/null 2>&1: Chuyển hướng tất cả đầu ra (stdout và stderr) đến /dev/null để tránh nhận email mỗi khi cronjob chạy. Log sẽ được ghi vào file /var/log/mysql_backup.log như đã cấu hình trong script.

Lưu file và thoát. Cron sẽ tự động nhận lịch trình mới.

✅ Thành công! Bây giờ database MySQL của bạn sẽ được sao lưu tự động mỗi ngày vào lúc 2 giờ sáng, và các bản sao lưu cũ sẽ được dọn dẹp.

Bước 5: Phục hồi Database (Tham khảo)

Mặc dù hướng dẫn này tập trung vào sao lưu, việc biết cách phục hồi là cực kỳ quan trọng để kiểm tra tính toàn vẹn của bản sao lưu.

Phục hồi từ file .sql:

# đảm bảo database đã tồn tại (hoặc tạo mới)
mysql -u [user] -p [database_name] < /path/to/backup/directory/backup.sql

Phục hồi từ file .sql.gz:

gunzip < /path/to/backup/directory/backup.sql.gz | mysql -u [user] -p [database_name]

⚠️ Cảnh báo: Phục hồi database sẽ ghi đè lên dữ liệu hiện có trong database đích. Hãy cực kỳ cẩn thận khi thực hiện thao tác này, tốt nhất là trên môi trường thử nghiệm trước.

Troubleshooting

Access denied for user '[user]'@'localhost' (using password: YES):
- Nguyên nhân: Tên người dùng hoặc mật khẩu MySQL không đúng, hoặc người dùng không có đủ quyền.
- Giải pháp: Kiểm tra lại tên người dùng và mật khẩu trong script. Đảm bảo người dùng MySQL có quyền SELECT, LOCK TABLES trên database bạn muốn sao lưu. Bạn có thể cấp quyền bằng lệnh GRANT ALL PRIVILEGES ON *.* TO 'backup_user'@'localhost' IDENTIFIED BY 'your_secure_password'; FLUSH PRIVILEGES; (chỉ cấp quyền này nếu người dùng chỉ dùng cho mục đích backup và bạn hiểu rõ rủi ro bảo mật).
mysqldump: command not found:
- Nguyên nhân: Gói mysql-client (hoặc mariadb-client) chưa được cài đặt.
- Giải pháp: Cài đặt gói client tương ứng.
  - Trên Debian/Ubuntu: sudo apt update && sudo apt install mysql-client
  - Trên CentOS/RHEL: sudo yum install mysql hoặc sudo dnf install mariadb
Disk full hoặc No space left on device:
- Nguyên nhân: Không đủ không gian đĩa để lưu trữ bản sao lưu.
- Giải pháp: Kiểm tra không gian đĩa bằng df -h. Xóa các bản sao lưu cũ không cần thiết hoặc tăng kích thước phân vùng đĩa. Đảm bảo script của bạn có cơ chế xóa bản sao lưu cũ.
Error: Can't create/write to file '/path/to/backup/directory/backup.sql':
- Nguyên nhân: Script không có quyền ghi vào thư mục sao lưu.
- Giải pháp: Kiểm tra quyền của thư mục backup (ls -ld /path/to/backup/directory). Đảm bảo người dùng mà cronjob chạy (thường là root hoặc người dùng của bạn) có quyền ghi vào đó. Bạn có thể thay đổi quyền bằng sudo chmod 775 /var/backups/mysql và sudo chown your_user:your_group /var/backups/mysql.
Database lớn gây treo hoặc lỗi mysqldump:
- Nguyên nhân: Với các database rất lớn, mysqldump có thể gặp vấn đề về bộ nhớ hoặc lock bảng.
- Giải pháp: Trong script, chúng ta đã sử dụng --single-transaction (tuyệt vời cho InnoDB, đảm bảo tính nhất quán mà không khóa bảng) và --quick (giúp đọc từng hàng thay vì tải toàn bộ bảng vào RAM). Nếu vẫn gặp vấn đề, cân nhắc các giải pháp backup khác như Percona XtraBackup cho các môi trường sản xuất quy mô lớn.

Kết Luận

Việc sao lưu database MySQL/MariaDB là một phần không thể thiếu trong chiến lược bảo mật dữ liệu của bạn. Bằng cách sử dụng mysqldump kết hợp với gzip và cronjob, bạn có thể thiết lập một hệ thống sao lưu tự động, hiệu quả và đáng tin cậy trên Linux.

Best practices:

Kiểm tra thường xuyên: Đừng chỉ thiết lập và quên. Hãy thường xuyên kiểm tra các file sao lưu và log (/var/log/mysql_backup.log) để đảm bảo quy trình sao lưu vẫn đang hoạt động bình thường.
Kiểm tra phục hồi: Định kỳ thực hiện phục hồi database từ bản sao lưu trên một môi trường thử nghiệm. Đây là cách duy nhất để chắc chắn rằng bản sao lưu của bạn có thể sử dụng được khi cần thiết.
Lưu trữ Off-site: Tuyệt đối không lưu trữ tất cả các bản sao lưu trên cùng một máy chủ với database gốc. Nếu máy chủ gặp sự cố nghiêm trọng (hỏng ổ cứng, hỏa hoạn), bạn sẽ mất cả database và bản sao lưu. Hãy chuyển các bản sao lưu đến một vị trí lưu trữ từ xa hoặc dịch vụ đám mây (S3, Google Cloud Storage, v.v.).
Mã hóa bản sao lưu: Đối với dữ liệu nhạy cảm, hãy xem xét mã hóa các bản sao lưu trước khi lưu trữ, đặc biệt nếu chúng được chuyển đến một vị trí ngoài máy chủ.
Giám sát: Cấu hình hệ thống giám sát để cảnh báo bạn nếu cronjob sao lưu không chạy thành công hoặc nếu không gian đĩa sắp hết.

Với những bước trên, bạn đã có một nền tảng vững chắc để bảo vệ dữ liệu MySQL của mình khỏi những rủi ro không mong muốn.

Giới Thiệu​

Yêu Cầu​

Các Bước Thực Hiện​

Bước 1: Sao lưu một Database cụ thể bằng mysqldump​

Bước 2: Sao lưu tất cả các Database​

Bước 3: Nén File Sao lưu để tiết kiệm không gian​

Bước 4: Tự động hóa quy trình sao lưu với Cron​

4.1. Tạo một Script Sao lưu​

4.2. Cấp quyền thực thi cho Script​

4.3. Lập lịch bằng Cron​

Bước 5: Phục hồi Database (Tham khảo)​

Troubleshooting​

Kết Luận​

Best practices:​