Chuyển tới nội dung chính

systemctl: Công Cụ Quản Lý Dịch Vụ Hệ Thống Mạnh Mẽ Trên Linux

Giới Thiệu​

Trong thế giới Linux hiện đại, systemd đã trở thành hệ thống khởi tạo (init system) và trình quản lý dịch vụ tiêu chuẩn cho hầu hết các bản phân phối lớn như Ubuntu (từ 15.04), CentOS (từ 7), Debian (từ 8), Fedora, v.v. systemctl là công cụ dòng lệnh chính để tương tác với systemd, cho phép bạn quản lý các dịch vụ (services), socket, mount points và nhiều loại "unit" khác một cách hiệu quả. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách sử dụng systemctl để quản lý các dịch vụ hệ thống cơ bản trên máy chủ Linux của mình.

systemctl đơn giản hóa việc quản lý các tiến trình nền, giúp bạn dễ dàng kiểm soát vòng đời của các ứng dụng và dịch vụ, đảm bảo chúng hoạt động ổn định và khởi động đúng cách khi hệ thống boot.

📋 Thời gian: 15 phút | Độ khó: Cơ bản

Yêu Cầu​

Để thực hiện hướng dẫn này, bạn cần:

  • Một hệ thống Linux đang chạy (Ubuntu, CentOS, Debian, Fedora, v.v.) sử dụng systemd làm hệ thống init.
  • Quyền truy cập root hoặc một tài khoản người dùng có quyền sudo.

Các Bước Thực Hiện​

Bước 1: Kiểm Tra Trạng Thái Dịch Vụ​

Việc đầu tiên khi quản lý dịch vụ là kiểm tra trạng thái hiện tại của chúng. Lệnh status sẽ cung cấp thông tin chi tiết về một dịch vụ cụ thể.

# Kiểm tra trạng thái của dịch vụ SSH (openssh-server hoặc sshd)
systemctl status sshd
# Hoặc trên một số hệ thống Ubuntu/Debian
systemctl status ssh

# Liệt kê tất cả các unit đã tải (loaded)
systemctl

# Liệt kê tất cả các dịch vụ (type=service) đang hoạt động hoặc đã tắt
systemctl list-units --type=service

💡 Tip: Output của systemctl status sẽ hiển thị trạng thái hiện tại (active/inactive, running/stopped), nhật ký gần đây và liệu dịch vụ có được kích hoạt để khởi động cùng hệ thống hay không.

Bước 2: Khởi Động, Dừng và Khởi Động Lại Dịch Vụ​

Đây là các thao tác cơ bản nhất để kiểm soát các dịch vụ.

# Khởi động một dịch vụ (ví dụ: Apache web server)
sudo systemctl start apache2
# Hoặc trên CentOS/RHEL
sudo systemctl start httpd

# Dừng một dịch vụ
sudo systemctl stop apache2

# Khởi động lại một dịch vụ (dừng rồi khởi động lại)
sudo systemctl restart apache2

# Tải lại cấu hình mà không dừng hoàn toàn dịch vụ (nếu dịch vụ hỗ trợ)
sudo systemctl reload apache2

⚠️ Cảnh báo: Luôn sử dụng sudo khi thực hiện các lệnh start, stop, restart, reload vì chúng yêu cầu quyền quản trị.

Bước 3: Kích Hoạt và Vô Hiệu Hóa Dịch Vụ Khi Khởi Động​

Các dịch vụ có thể được cấu hình để tự động khởi động khi hệ thống boot lên hoặc không.

# Kích hoạt một dịch vụ để tự động khởi động cùng hệ thống
sudo systemctl enable apache2
# Tạo symbolic link để dịch vụ được khởi động khi boot
# Created symlink /etc/systemd/system/multi-user.target.wants/apache2.service → /lib/systemd/system/apache2.service.

# Vô hiệu hóa một dịch vụ để nó không tự động khởi động cùng hệ thống
sudo systemctl disable apache2
# Xóa symbolic link

# Kiểm tra xem một dịch vụ có được kích hoạt để khởi động cùng hệ thống hay không
systemctl is-enabled apache2

✅ Thành công: Sau khi enable một dịch vụ, nó sẽ tự động chạy mỗi khi máy chủ khởi động mà bạn không cần phải khởi động thủ công.

Bước 4: Masking và Unmasking Dịch Vụ​

Masking một dịch vụ là một cách mạnh mẽ để ngăn chặn dịch vụ đó khởi động, ngay cả khi có một dịch vụ khác cố gắng kích hoạt nó. Nó tạo một symlink từ unit file của dịch vụ đến /dev/null.

# Mask một dịch vụ (ví dụ: Nginx)
sudo systemctl mask nginx

# Thử khởi động dịch vụ đã bị mask (sẽ thất bại)
sudo systemctl start nginx
# Output: Failed to start nginx.service: Unit nginx.service is masked.

# Unmask một dịch vụ để cho phép nó hoạt động trở lại
sudo systemctl unmask nginx

⚠️ Cảnh báo: Chỉ mask các dịch vụ khi bạn hoàn toàn chắc chắn mình muốn ngăn chặn chúng khởi động bằng mọi giá, vì nó có thể gây ra lỗi cho các dịch vụ phụ thuộc.

Bước 5: Xem Nhật Ký Dịch Vụ (Journal)​

systemctl tích hợp tốt với journalctl, công cụ xem nhật ký của systemd. Bạn có thể xem nhật ký cụ thể của một dịch vụ.

# Xem nhật ký của dịch vụ Apache2
sudo journalctl -u apache2.service

# Xem nhật ký của dịch vụ Apache2 và theo dõi (follow) các nhật ký mới
sudo journalctl -u apache2.service -f

# Xem nhật ký của dịch vụ Apache2 từ một thời điểm cụ thể (ví dụ: 1 giờ trước)
sudo journalctl -u apache2.service --since "1 hour ago"

💡 Tip: journalctl là công cụ cực kỳ mạnh mẽ để gỡ lỗi. Sử dụng cờ -f để theo dõi nhật ký trong thời gian thực khi bạn thực hiện các thay đổi hoặc kiểm tra hoạt động của dịch vụ.

Troubleshooting​

  • Failed to start <tên_dịch_vụ>.service: Unit <tên_dịch_vụ>.service not found.
    • Nguyên nhân: Tên dịch vụ bị sai chính tả hoặc dịch vụ đó không được cài đặt trên hệ thống.
    • Cách xử lý: Kiểm tra lại tên dịch vụ (ví dụ: apache2 thay vì httpd, sshd thay vì ssh). Sử dụng systemctl list-unit-files --type=service để xem danh sách các dịch vụ có sẵn.
  • Failed to start <tên_dịch_vụ>.service: Access denied.
    • Nguyên nhân: Bạn không có đủ quyền để thực hiện thao tác.
    • Cách xử lý: Đảm bảo bạn đang sử dụng sudo trước lệnh systemctl.
  • Dịch vụ không khởi động dù đã start thành công.
    • Nguyên nhân: Cấu hình dịch vụ bị lỗi, cổng đã bị chiếm dụng, hoặc các phụ thuộc không được đáp ứng.
    • Cách xử lý: Kiểm tra trạng thái chi tiết bằng systemctl status <tên_dịch_vụ> để xem các thông báo lỗi. Sử dụng sudo journalctl -u <tên_dịch_vụ>.service -xe để xem nhật ký lỗi đầy đủ và chi tiết hơn.
  • Dịch vụ không tự khởi động sau khi enable và reboot.
    • Nguyên nhân: Có thể có lỗi trong unit file của dịch vụ, hoặc một dịch vụ phụ thuộc không khởi động.
    • Cách xử lý: Kiểm tra lại systemctl is-enabled <tên_dịch_vụ> để đảm bảo nó hiển thị enabled. Xem nhật ký của dịch vụ và của systemd nói chung (journalctl -xe).

Kết Luận​

systemctl là một công cụ không thể thiếu đối với bất kỳ quản trị viên hệ thống Linux nào. Nắm vững các lệnh cơ bản để kiểm tra trạng thái, khởi động, dừng, kích hoạt và vô hiệu hóa dịch vụ sẽ giúp bạn quản lý máy chủ của mình một cách hiệu quả và tự tin hơn.

Best practices:

  • Luôn kiểm tra systemctl status <tên_dịch_vụ> sau khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào.
  • Sử dụng sudo một cách cẩn thận và chỉ khi cần thiết.
  • Hiểu rõ sự khác biệt giữa start (khởi động ngay lập tức) và enable (kích hoạt khởi động cùng hệ thống).
  • Khi gặp sự cố, journalctl -u <tên_dịch_vụ>.service là người bạn tốt nhất của bạn để tìm ra nguyên nhân.

Với systemctl, việc quản lý các dịch vụ trên Linux trở nên đơn giản và mạnh mẽ hơn bao giờ hết, góp phần duy trì sự ổn định và hiệu suất của hệ thống.