Quản Lý Package Với yum Và dnf

Giới Thiệu

Trong thế giới Linux, việc quản lý các gói phần mềm (packages) là một trong những tác vụ cơ bản và quan trọng nhất đối với bất kỳ quản trị viên hệ thống hoặc người dùng nào. Các công cụ quản lý package giúp tự động hóa quá trình cài đặt, cập nhật, gỡ bỏ và giải quyết các phụ thuộc (dependencies) của phần mềm. Bài viết này sẽ tập trung vào hai hệ thống quản lý package phổ biến nhất trên các bản phân phối Linux dựa trên RPM (Red Hat Package Manager) như Red Hat Enterprise Linux (RHEL), CentOS, Fedora, AlmaLinux và Rocky Linux: yum và dnf.

yum (Yellowdog Updater, Modified) là công cụ quản lý package tiêu chuẩn cho các hệ thống RHEL/CentOS 7 trở về trước, đã phục vụ cộng đồng Linux trong nhiều năm. Kế nhiệm của nó, dnf (Dandified YUM), ra đời để khắc phục những hạn chế của yum, mang lại hiệu suất tốt hơn, khả năng giải quyết phụ thuộc mạnh mẽ hơn và API rõ ràng hơn. Mặc dù dnf hiện đã là công cụ mặc định trên các phiên bản mới của RHEL (8 trở lên), CentOS Stream, Fedora, AlmaLinux và Rocky Linux, nhưng yum vẫn còn được sử dụng rộng rãi và thậm chí là một alias (bí danh) cho dnf trên các hệ thống hiện đại.

Việc nắm vững cách sử dụng yum và dnf là chìa khóa để duy trì một hệ thống Linux ổn định, bảo mật và luôn được cập nhật.

Metadata:

• Thời gian thực hiện: ~30 - 60 phút
• Độ khó: Dễ đến Trung bình
• Yêu cầu: Kiến thức cơ bản về Linux command line vư quyền sudo.

Yêu Cầu Hệ Thống

Để thực hiện các hướng dẫn trong bài viết này, bạn cần có:

• Hệ điều hành: Bất kỳ bản phân phối Linux nào dựa trên RPM, bao gồm:
  • Fedora (phiên bản 22 trở lên ưu tiên dnf)
  • Red Hat Enterprise Linux (RHEL) 7 (sử dụng yum), RHEL 8/9 (sử dụng dnf - yum là alias)
  • CentOS 7 (sử dụng yum), CentOS Stream 8/9 (sử dụng dnf - yum là alias)
  • AlmaLinux 8/9 (sử dụng dnf - yum là alias)
  • Rocky Linux 8/9 (sử dụng dnf - yum là alias)
• Quyền truy cập: Tài khoản người dùng có quyền sudo để thực hiện các lệnh quản lý package.
• Kết nối mạng: Kết nối internet ổn định để tải xuống các gói phần mềm từ các kho lưu trữ (repositories).
• Dung lượng đĩa: Đủ dung lượng trống để cài đặt các gói phần mềm.

Các Bước Thực Hiện Chi Tiết

1. Giới Thiệu Về yum (Yellowdog Updater, Modified)

yum là trình quản lý package thế hệ trước, được sử dụng rộng rãi trên các hệ thống RHEL/CentOS 7 và các bản phân phối dựa trên nó. Mặc dù dnf đã thay thế yum làm công cụ mặc định trên các phiên bản mới hơn, việc hiểu yum vẫn quan trọng, đặc biệt khi làm việc với các hệ thống cũ.

1.1. Cập Nhật Hệ Thống

Cập nhật hệ thống là bước đầu tiên và quan trọng nhất để đảm bảo tất cả các gói đã cài đặt đều ở phiên bản mới nhất, bao gồm cả các bản vá bảo mật và sửa lỗi.

sudo yum update # Cập nhật tất cả các gói đã cài đặt lên phiên bản mới nhất

💡 Lưu ý: Lệnh yum update sẽ cập nhật tất cả các gói phần mềm và các phụ thuộc của chúng. Trên các hệ thống sản xuất, bạn có thể muốn xem xét các bản cập nhật trước khi áp dụng.

1.2. Cài Đặt Package

Để cài đặt một package mới hoặc cập nhật một package cụ thể.

sudo yum install `<package_name>` # Cài đặt một gói phần mềm cụ thể
sudo yum install httpd          # Ví dụ: Cài đặt máy chủ web Apache

Bạn có thể cài đặt nhiều package cùng lúc:

sudo yum install package1 package2 package3 # Cài đặt nhiều gói cùng lúc

1.3. Tìm Kiếm Package

Tìm kiếm package trong các kho lưu trữ có sẵn.

yum search `<keyword>` # Tìm kiếm gói có chứa từ khóa
yum search firefox   # Ví dụ: Tìm kiếm gói liên quan đến Firefox

1.4. Kiểm Tra Thông Tin Package

Xem thông tin chi tiết về một package, bao gồm mô tả, phiên bản, kích thước, và kho lưu trữ.

yum info `<package_name>` # Hiển thị thông tin chi tiết về gói
yum info httpd          # Ví dụ: Xem thông tin về gói httpd

1.5. Gỡ Bỏ Package

Gỡ bỏ một package khỏi hệ thống.

sudo yum remove `<package_name>` # Gỡ bỏ một gói phần mềm
sudo yum remove httpd          # Ví dụ: Gỡ bỏ máy chủ web Apache

⚠️ Cảnh báo: Lệnh này có thể gỡ bỏ các gói phụ thuộc mà không còn cần thiết nữa. Hãy kiểm tra kỹ danh sách các gói sẽ bị gỡ trước khi xác nhận.

1.6. Liệt Kê Package Đã Cài Đặt

Liệt kê tất cả các package đã được cài đặt trên hệ thống.

yum list installed # Liệt kê tất cả các gói đã cài đặt
yum list installed | grep httpd # Lọc để tìm gói httpd đã cài

1.7. Xóa Cache của yum

yum lưu trữ các package đã tải xuống và metadata của kho lưu trữ trong cache. Việc xóa cache có thể giải phóng dung lượng đĩa và đôi khi giải quyết các vấn đề về kho lưu trữ bị lỗi thời.

sudo yum clean all # Xóa tất cả các file cache (package, header, metadata)

2. Giới Thiệu Về dnf (Dandified YUM)

dnf là trình quản lý package thế hệ mới, thay thế yum trên các phiên bản Linux dựa trên RPM hiện đại. dnf mang lại hiệu suất tốt hơn, giải quyết phụ thuộc hiệu quả hơn và API thân thiện với nhà phát triển. Trên các hệ thống RHEL 8+, CentOS Stream 8+, AlmaLinux 8+, Rocky Linux 8+, lệnh yum thực chất là một alias trỏ đến dnf. Điều này có nghĩa là bạn có thể sử dụng cú pháp yum cũ và nó sẽ được thực thi bởi dnf.

2.1. Cập Nhật Hệ Thống

Cập nhật tất cả các gói đã cài đặt lên phiên bản mới nhất.

sudo dnf update # Cập nhật tất cả các gói đã cài đặt
# Hoặc
sudo dnf upgrade # Tương tự như 'update', nhưng có thể xử lý tốt hơn các nâng cấp lớn

2.2. Cài Đặt Package

Để cài đặt một package mới.

sudo dnf install `<package_name>` # Cài đặt một gói phần mềm
sudo dnf install nginx          # Ví dụ: Cài đặt máy chủ web Nginx

Bạn cũng có thể cài đặt nhiều package cùng lúc:

sudo dnf install package1 package2 package3 # Cài đặt nhiều gói cùng lúc

2.3. Tìm Kiếm Package

Tìm kiếm package trong các kho lưu trữ có sẵn.

dnf search `<keyword>` # Tìm kiếm gói có chứa từ khóa
dnf search mysql     # Ví dụ: Tìm kiếm gói liên quan đến MySQL

2.4. Kiểm Tra Thông Tin Package

Xem thông tin chi tiết về một package.

dnf info `<package_name>` # Hiển thị thông tin chi tiết về gói
dnf info nginx          # Ví dụ: Xem thông tin về gói nginx

2.5. Gỡ Bỏ Package

Gỡ bỏ một package khỏi hệ thống.

sudo dnf remove `<package_name>` # Gỡ bỏ một gói phần mềm
# Hoặc
sudo dnf erase `<package_name>`  # Tương tự như 'remove'
sudo dnf remove nginx          # Ví dụ: Gỡ bỏ máy chủ web Nginx

2.6. Liệt Kê Package Đã Cài Đặt

Liệt kê tất cả các package đã được cài đặt.

dnf list installed # Liệt kê tất cả các gói đã cài đặt
dnf list installed | grep kernel # Lọc để tìm các gói kernel đã cài

2.7. Xóa Cache của dnf

dnf cũng lưu trữ cache. Xóa cache có thể hữu ích để giải phóng dung lượng hoặc khi gặp sự cố với kho lưu trữ.

sudo dnf clean all # Xóa tất cả các file cache (package, metadata)

2.8. Quản Lý Nhóm Package (Group Management)

dnf cho phép cài đặt các nhóm package, giúp bạn dễ dàng thiết lập môi trường cho các tác vụ cụ thể (ví dụ: "Server with GUI", "Development Tools").

dnf group list             # Liệt kê tất cả các nhóm package có sẵn
dnf group info "Development Tools" # Xem thông tin chi tiết về một nhóm
sudo dnf group install "Development Tools" # Cài đặt một nhóm package
sudo dnf group remove "Development Tools"  # Gỡ bỏ một nhóm package

2.9. Quản Lý Repository

dnf cung cấp các công cụ mạnh mẽ để quản lý các kho lưu trữ phần mềm.

dnf repolist                 # Liệt kê tất cả các kho lưu trữ đã kích hoạt
dnf repolist all             # Liệt kê tất cả các kho lưu trữ (kể cả đã tắt)
sudo dnf config-manager --add-repo `<repo_url>` # Thêm một kho lưu trữ mới
sudo dnf config-manager --set-enabled `<repo_name>` # Kích hoạt một kho lưu trữ
sudo dnf config-manager --set-disabled `<repo_name>` # Vô hiệu hóa một kho lưu trữ

3. Sự Khác Biệt Chính Giữa yum Và dnf

Tính năng / Đặc điểm	yum (thế hệ cũ)	dnf (thế hệ mới)
Hiệu suất	Chậm hơn, đặc biệt khi giải quyết phụ thuộc.	Nhanh hơn, sử dụng thuật toán giải quyết phụ thuộc hiện đại (libsolv).
Giải quyết phụ thuộc	Đôi khi gặp khó khăn, dễ dẫn đến xung đột.	Mạnh mẽ hơn, ít xung đột hơn, xử lý tốt các tình huống phức tạp.
Sử dụng bộ nhớ	Tiêu thụ nhiều bộ nhớ hơn.	Tiêu thụ ít bộ nhớ hơn.
API	API phức tạp, khó mở rộng.	API Python rõ ràng, dễ dàng mở rộng và tích hợp.
Phiên bản HĐH	RHEL/CentOS 7 trở về trước.	Fedora (từ 22), RHEL/CentOS Stream/AlmaLinux/Rocky Linux 8+.
Cú pháp lệnh	yum install, yum update, v.v.	dnf install, dnf update, v.v. (cũng hỗ trợ cú pháp yum như một alias trên các phiên bản mới).
Backend	Sử dụng RPM.	Sử dụng RPM và thư viện libsolv, hawkey.

4. Troubleshooting Hoặc Các Vấn Đề Thường Gặp

4.1. Xung Đột Phụ Thuộc (Dependency Conflicts)

⚠️ Nguyên nhân: Xảy ra khi hai gói yêu cầu các phiên bản khác nhau của cùng một phụ thuộc, hoặc khi một gói không thể cài đặt do phụ thuộc bị thiếu hoặc không tương thích. 💡 Giải pháp:

• dnf: Thường xử lý tốt hơn. Nếu vẫn gặp lỗi, hãy thử sudo dnf update --allowerasing (có thể gỡ bỏ các gói xung đột) hoặc sudo dnf distro-sync để đồng bộ hóa hệ thống với các kho lưu trữ.
• yum: Thử sudo yum deplist <package_name> để xem các phụ thuộc. Đôi khi cần gỡ bỏ các gói cũ gây xung đột hoặc thêm/bật các kho lưu trữ cần thiết.

4.2. Không Tìm Thấy Package Hoặc Kho Lưu Trữ Bị Vô Hiệu Hóa

⚠️ Nguyên nhân: Package không tồn tại trong các kho lưu trữ đã kích hoạt hoặc kho lưu trữ chứa package đó đã bị vô hiệu hóa. 💡 Giải pháp:

• Kiểm tra lại tên package.
• Sử dụng dnf repolist all (hoặc yum repolist all) để xem tất cả các kho lưu trữ, bao gồm cả những kho đã bị vô hiệu hóa.
• Nếu kho lưu trữ cần thiết bị vô hiệu hóa, hãy kích hoạt nó bằng sudo dnf config-manager --set-enabled <repo_name>.
• Đảm bảo file .repo của kho lưu trữ nằm trong /etc/yum.repos.d/ và cấu hình đúng.

4.3. Lỗi Khóa GPG (GPG Key Errors)

⚠️ Nguyên nhân: Các gói được ký bằng khóa GPG để đảm bảo tính toàn vẹn và xác thực. Nếu khóa GPG bị thiếu hoặc không khớp, hệ thống sẽ từ chối cài đặt. 💡 Giải pháp:

• Nhập khóa GPG của kho lưu trữ: sudo rpm --import /etc/pki/rpm-gpg/RPM-GPG-KEY-<repo_name> (đường dẫn có thể khác).
• Đảm bảo gpgcheck=1 trong file .repo của kho lưu trữ và gpgkey trỏ đến đúng đường dẫn khóa.
• Thực hiện sudo dnf clean all và thử lại.

4.4. Lỗi Kết Nối Mạng

⚠️ Nguyên nhân: Không thể truy cập các máy chủ kho lưu trữ do sự cố mạng, tường lửa hoặc cấu hình proxy. 💡 Giải pháp:

• Kiểm tra kết nối internet của bạn.
• Kiểm tra cài đặt tường lửa (firewall-cmd --list-all hoặc ufw status).
• Nếu bạn đang sử dụng proxy, đảm bảo biến môi trường http_proxy, https_proxy được đặt đúng cách hoặc cấu hình trong /etc/dnf/dnf.conf (hoặc /etc/yum.conf).

4.5. Không Đủ Dung Lượng Đĩa

⚠️ Nguyên nhân: Hệ thống không có đủ dung lượng trống để tải xuống và cài đặt các gói mới. 💡 Giải pháp:

• Kiểm tra dung lượng đĩa: df -h.
• Xóa các gói không cần thiết hoặc các file lớn: sudo dnf autoremove (gỡ bỏ các phụ thuộc không còn cần thiết) hoặc sudo dnf clean all.
• Di chuyển dữ liệu sang nơi khác hoặc mở rộng dung lượng đĩa.

Kết Luận

yum và dnf là những công cụ không thể thiếu trong việc quản lý package trên các hệ thống Linux dựa trên RPM. Mặc dù yum đã từng là tiêu chuẩn, dnf đã vươn lên trở thành lựa chọn ưu tiên với hiệu suất và khả năng giải quyết phụ thuộc vượt trội. Việc nắm vững cách sử dụng cả hai công cụ này, từ cài đặt, cập nhật, gỡ bỏ cho đến quản lý kho lưu trữ và nhóm gói, sẽ giúp bạn duy trì một hệ thống Linux ổn định, an toàn và hiệu quả.

Best Practices

• ✅ Luôn cập nhật hệ thống: Thường xuyên chạy sudo dnf update (hoặc sudo yum update) để đảm bảo bạn có các bản vá bảo mật và cải tiến mới nhất.
• ✅ Kiểm tra trước khi hành động: Luôn xem lại danh sách các gói sẽ được cài đặt, cập nhật hoặc gỡ bỏ trước khi xác nhận, đặc biệt trên các hệ thống sản xuất.
• ✅ Hiểu rõ phụ thuộc: Nắm được cách yum và dnf xử lý phụ thuộc sẽ giúp bạn khắc phục sự cố hiệu quả hơn.
• ✅ Sử dụng dnf trên các hệ thống hiện đại: Mặc dù yum vẫn hoạt động như một alias, việc sử dụng trực tiếp dnf sẽ khuyến khích bạn làm quen với cú pháp và tính năng mới hơn.
• ✅ Quản lý kho lưu trữ cẩn thận: Chỉ thêm các kho lưu trữ đáng tin cậy để tránh rủi ro bảo mật và xung đột gói.

Tài Liệu Tham Khảo

• Official DNF Documentation
• Red Hat Enterprise Linux Documentation - Chapter 8. Managing software with DNF
• YUM Man Page (trên các hệ thống cũ hơn)