Chuyển tới nội dung chính

Quản Lý Quyền Hạn Và Chủ Sở Hữu Với chmod, chown Trong Linux

Giới Thiệu​

Trong thế giới Linux, việc quản lý quyền hạn truy cập (permissions) và chủ sở hữu (ownership) của tệp tin và thư mục là vô cùng quan trọng để đảm bảo an ninh, ổn định và hoạt động chính xác của hệ thống. Hai lệnh cơ bản và mạnh mẽ nhất giúp bạn thực hiện điều này là chmod và chown. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách hiểu và sử dụng chúng một cách đúng đắn.

📋 Thời gian: 15 phút | Độ khó: Cơ bản

Yêu Cầu​

Để theo dõi bài viết này, bạn cần:

  • Truy cập vào một hệ thống Linux (máy ảo, WSL, hoặc máy chủ).
  • Kiến thức cơ bản về sử dụng dòng lệnh Linux (ví dụ: ls, cd, mkdir, touch).
  • Quyền sudo để thực hiện các thay đổi về chủ sở hữu hoặc quyền hạn trên các tệp tin hệ thống.

Các Bước Thực Hiện​

Bước 1: Hiểu Về Quyền Hạn Trong Linux​

Trước khi sử dụng chmod và chown, điều quan trọng là phải hiểu cách Linux quản lý quyền hạn. Mỗi tệp tin hoặc thư mục đều có ba loại quyền hạn chính và được áp dụng cho ba đối tượng người dùng khác nhau:

  • Đối tượng người dùng:

    • u (User/Owner): Người tạo hoặc chủ sở hữu của tệp tin/thư mục.
    • g (Group): Nhóm người dùng mà tệp tin/thư mục thuộc về.
    • o (Others): Tất cả những người dùng khác không phải chủ sở hữu và không thuộc nhóm.
    • a (All): Tất cả các đối tượng (user, group, others).

  • Loại quyền hạn:

    • r (Read): Quyền đọc nội dung tệp tin hoặc liệt kê nội dung thư mục.
    • w (Write): Quyền sửa đổi hoặc xóa tệp tin, hoặc tạo/xóa tệp tin trong thư mục.
    • x (Execute): Quyền thực thi tệp tin (nếu là script/chương trình) hoặc quyền truy cập vào thư mục.

Bạn có thể xem quyền hạn hiện tại bằng lệnh ls -l:

ls -l my_file.txt
# Ví dụ output: -rw-r--r-- 1 user group 0 May 1 10:00 my_file.txt

Giải thích: -rw-r--r--

  • Ký tự đầu tiên -: Cho biết đây là tệp tin (d cho thư mục, l cho symbolic link).
  • rw-: Quyền của chủ sở hữu (read, write, không execute).
  • r--: Quyền của nhóm (read, không write, không execute).
  • r--: Quyền của người khác (read, không write, không execute).

Bước 2: Sử Dụng chmod Để Thay Đổi Quyền Hạn​

Lệnh chmod (change mode) được dùng để thay đổi quyền hạn của tệp tin và thư mục. Có hai cách chính để sử dụng chmod: chế độ ký hiệu (symbolic mode) và chế độ số (numeric/octal mode).

Chế độ Ký Hiệu (Symbolic Mode)​

Chế độ này dễ đọc và thường được dùng cho các thay đổi cụ thể:

  • u, g, o, a: Đối tượng người dùng.
  • +, -, =: Thêm, bớt, hoặc thiết lập quyền hạn.
  • r, w, x: Loại quyền hạn.

Ví dụ:

# Tạo một tệp tin để thử nghiệm
touch my_script.sh

# Thêm quyền thực thi cho chủ sở hữu
chmod u+x my_script.sh
ls -l my_script.sh
# Output: -rwxrw-r-- ... my_script.sh (nếu ban đầu là -rw-rw-r--)

# Bỏ quyền ghi của nhóm và người khác
chmod go-w my_script.sh
ls -l my_script.sh
# Output: -rwxr--r-- ... my_script.sh

# Thiết lập quyền đọc, ghi cho chủ sở hữu, chỉ đọc cho nhóm và người khác
chmod u=rw,go=r my_script.sh
ls -l my_script.sh
# Output: -rw-r--r-- ... my_script.sh

# Thêm quyền ghi cho tất cả
chmod a+w my_script.sh
ls -l my_script.sh
# Output: -rw-rw-rw- ... my_script.sh

Chế độ Số (Numeric/Octal Mode)​

Chế độ số thường được sử dụng hơn vì nó gọn gàng và mạnh mẽ, đặc biệt khi bạn muốn thiết lập một bộ quyền hạn cụ thể. Mỗi quyền hạn được gán một giá trị số:

  • r (Read) = 4
  • w (Write) = 2
  • x (Execute) = 1
  • Không có quyền = 0

Bạn cộng các giá trị này lại cho từng đối tượng (owner, group, others) để tạo ra một số có ba chữ số. Ví dụ:

  • 7 (4+2+1) = rwx (read, write, execute)
  • 6 (4+2+0) = rw- (read, write, no execute)
  • 5 (4+0+1) = r-x (read, no write, execute)
  • 4 (4+0+0) = r-- (read, no write, no execute)

Ví dụ phổ biến:

  • 755: Owner rwx, Group r-x, Others r-x. (Thường dùng cho thư mục và script thực thi)
  • 644: Owner rw-, Group r--, Others r--. (Thường dùng cho tệp tin thông thường)
# Tạo một thư mục và tệp tin
mkdir my_dir
touch my_dir/another_file.txt

# Thiết lập quyền 755 cho thư mục
chmod 755 my_dir
ls -ld my_dir
# Output: drwxr-xr-x ... my_dir

# Thiết lập quyền 644 cho tệp tin
chmod 644 my_dir/another_file.txt
ls -l my_dir/another_file.txt
# Output: -rw-r--r-- ... another_file.txt

💡 Mẹo: Sử dụng tùy chọn -R (recursive) với chmod để áp dụng quyền hạn cho tất cả các tệp tin và thư mục con bên trong một thư mục. Hãy cẩn thận khi sử dụng!

# Áp dụng 755 cho thư mục và tất cả nội dung bên trong
chmod -R 755 my_dir

Bước 3: Sử Dụng chown Để Thay Đổi Chủ Sở Hữu​

Lệnh chown (change owner) được dùng để thay đổi chủ sở hữu và/hoặc nhóm của tệp tin hoặc thư mục. Chỉ người dùng root (hoặc người dùng có quyền sudo) mới có thể thay đổi chủ sở hữu của một tệp tin.

Cú pháp cơ bản: chown [OPTIONS] USER[:GROUP] FILE...

Ví dụ: Giả sử bạn có một người dùng newuser và một nhóm newgroup.

# Tạo một tệp tin
touch test_ownership.txt
ls -l test_ownership.txt
# Output: -rw-rw-r-- 1 your_user your_group ... test_ownership.txt

# Thay đổi chủ sở hữu thành 'newuser' (cần sudo)
sudo chown newuser test_ownership.txt
ls -l test_ownership.txt
# Output: -rw-rw-r-- 1 newuser your_group ... test_ownership.txt

# Thay đổi nhóm thành 'newgroup' (cần sudo)
sudo chown :newgroup test_ownership.txt
ls -l test_ownership.txt
# Output: -rw-rw-r-- 1 newuser newgroup ... test_ownership.txt

# Thay đổi cả chủ sở hữu và nhóm (cần sudo)
sudo chown your_user:your_group test_ownership.txt
ls -l test_ownership.txt
# Output: -rw-rw-r-- 1 your_user your_group ... test_ownership.txt

# Tạo thư mục và thay đổi chủ sở hữu/nhóm một cách đệ quy
mkdir my_project
touch my_project/index.html
sudo chown -R newuser:newgroup my_project
ls -lR my_project
# Output sẽ cho thấy newuser:newgroup là chủ sở hữu/nhóm của my_project và index.html

💡 Mẹo: Lệnh chgrp (change group) cũng có thể được dùng để chỉ thay đổi nhóm. sudo chgrp newgroup test_ownership.txt sẽ có cùng hiệu quả với sudo chown :newgroup test_ownership.txt.

Troubleshooting​

  • ⚠️ Lỗi "Operation not permitted" hoặc "Permission denied":
    • Nguyên nhân: Bạn đang cố gắng thay đổi quyền hạn hoặc chủ sở hữu của một tệp tin/thư mục mà bạn không có quyền làm vậy, hoặc bạn không phải là root.
    • Giải pháp: Thử thêm sudo vào trước lệnh chmod hoặc chown. Ví dụ: sudo chmod 644 file.txt hoặc sudo chown newuser file.txt. Đảm bảo người dùng của bạn có quyền sử dụng sudo.
  • ⚠️ Lệnh chmod không có tác dụng mong muốn:
    • Nguyên nhân: Có thể bạn đã nhập sai cú pháp số (octal) hoặc ký hiệu, hoặc quyền hạn của thư mục cha đang ngăn cản truy cập.
    • Giải pháp: Kiểm tra lại cú pháp. Ví dụ, chmod 777 cấp toàn quyền, chmod 644 là đọc/ghi cho chủ sở hữu, chỉ đọc cho nhóm và người khác. Đảm bảo bạn đang áp dụng lệnh cho đúng tệp tin/thư mục. Sử dụng ls -l để kiểm tra kết quả ngay sau khi chạy lệnh.
  • ⚠️ Thay đổi chủ sở hữu/nhóm không hoạt động với -R (recursive):
    • Nguyên nhân: Có thể có tệp tin hoặc thư mục con bị khóa hoặc không thể truy cập được ngay cả với sudo.
    • Giải pháp: Đảm bảo không có tiến trình nào đang giữ khóa trên các tệp tin đó. Trong một số trường hợp hiếm hoi, bạn có thể cần kiểm tra trạng thái của hệ thống tệp tin.

Kết Luận​

Hiểu và sử dụng chmod và chown là kỹ năng nền tảng và cực kỳ quan trọng đối với bất kỳ ai làm việc với Linux. Chúng cho phép bạn kiểm soát chính xác ai có thể làm gì với các tệp tin và thư mục trên hệ thống của bạn, từ đó tăng cường bảo mật và đảm bảo hoạt động ổn định.

✅ Best Practices:

  • Nguyên tắc đặc quyền tối thiểu (Principle of Least Privilege): Luôn cấp quyền hạn ít nhất có thể để một người dùng hoặc ứng dụng có thể hoạt động. Tránh sử dụng chmod 777 trừ khi bạn thực sự hiểu rõ hậu quả và chỉ trong môi trường phát triển cục bộ.
  • Cẩn thận với -R: Khi sử dụng -R với chmod hoặc chown, hãy chắc chắn bạn đang áp dụng nó vào đúng thư mục và với đúng quyền hạn. Một lỗi nhỏ có thể phá vỡ quyền truy cập của nhiều người dùng hoặc ứng dụng.
  • Kiểm tra thường xuyên: Sử dụng ls -l để kiểm tra quyền hạn và chủ sở hữu sau khi thực hiện thay đổi.

Bằng cách nắm vững hai lệnh này, bạn sẽ có khả năng quản lý hệ thống Linux của mình một cách an toàn và hiệu quả hơn.